Тоймын төрөл: Шийдвэрийн тойм 

Шүүхийн нэр, шийдвэрийн дугаар: Дорноговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2023.03.13-ны өдрийн магадлал №2023/ДШМ/09
Шүүхийн шийдвэрийн тойм №36
Шийдвэрийн төлөв: Хүчин төгөлдөр болсон

Санамж: Энэхүү тойм нь шүүхийн шийдвэрийг орлохгүй бөгөөд олон нийтийг мэдээллээр хангах зорилготой болно.

Агуулга: Прокуророос шүүгдэгч С-г согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ Норд бенз загварын ачааны тээврийн хэрэгсэл жолоодож, тээврийн хэрэгслийн хурдыг тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр тохируулан сонгож яваагүйгээс замын хажуу руу онхолдож, уг тээврийн хэрэгслээр зорчиж явсан Д-ийн биед хүндэвтэр хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн  тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шийдвэрлүүлэхээр шүүхэд  шилжүүлжээ.
Анхан шатны шүүх хэргийг хянан хэлэлцээд шүүгдэгч С-г гэм буруутай гэж үзэн түүний тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг хасаж, хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жилийн хугацаагаар тэнсэж, шүүгдэгчээс машины чиргүүлд учирсан хохиролд 17,495,000 төгрөг, автомашинд учруулсан хохиролд 29,660,000 төгрөг, бусад зардалд 3,300,000 төгрөг, нийт 50,445,000 төгрөг гаргуулж, иргэний нэхэмжлэгч болон хариуцагч А-д олгож, харин иргэний нэхэмжлэгч болон хариуцагч А-аас хохирогч Д-ийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээтэй холбоотой гарсан зардалд 117,000 төгрөг гаргуулж, Эрүүл мэндийн даатгалын хэлтэст олгохоор тус тус шийдвэрлэсэн.
Энэхүү шийдвэрийн тээврийн хэрэгсэлд учирсан хохирлын талаарх шүүхийн дүгнэлтийг шүүгдэгч С-ийн өмгөөлөгч Б эс зөвшөөрч “... А  нь нэг талаас иргэний хариуцагч, нөгөө талаас иргэний нэхэмжлэгч гэсэн 2 оролцогчийн эрх эдэлж, үүрэг хүлээн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцож байгаа тул ... иргэний хариуцагчийн хувиар өөрийнх нь эд хөрөнгөд учирсан хохирол нийт 50,445,000 төгрөгөөс тодорхой хувиар хариуцах үүрэгтэй ...” гэсэн агуулга бүхий давж заалдсан гомдол гаргажээ.
Давж заалдах шатны шүүх шүүгдэгч С-ийн жолоодож явсан тээврийн хэрэгсэл нь худалдах, худалдан авах гэрээгээр А-ын өмчлөлд шилжсэн тул уг тээврийн хэрэгсэл болон чиргүүлд учирсан хохирлын хувьд А-ыг иргэний нэхэмжлэгчээр тогтоосныг буруутгах үндэслэлгүй, тэрээр иргэний нэхэмжлэгч болохынхоо хувьд энэ гэмт хэргийн улмаас өөрт учирсан эд хөрөнгийн хохирлыг нэхэмжлэх эрхтэй гэж үзсэн.
А нь шүүгдэгч С-д хөлс төлж жолоочоор ажиллуулж, түүнд өөрийн өмчлөлийн ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг шилжүүлэн өгч, ачаа тээвэрлүүлж байсан ба С нь ийнхүү хөлсөөр ажиллах явцад осол гарч А-ын эд хөрөнгөд болон бусдын эрүүл мэндэд хохирол учирсан.
Иргэний хуульд зааснаар тээврийн хэрэгслийн ашиглалтаас үүссэн гэм хорыг арилгахад тээврийн хэрэгслийн эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэйн гадна тээврийн хэрэгсэл ашиглагчийг /жолоочийг/ өмчлөгч буюу эзэмшигч өөрөө томилсон буюу өөрөө түүнд уг хэрэгслийг шилжүүлэн өгсөн  бол бусдад учирсан гэм хорыг өмчлөгч буюу эзэмшигч гэм буруугүйгээр хариуцан арилгах үүрэгтэй байдаг.
Энэ нь нэг талаас нь авч үзвэл гэмт хэргийн улмаас бусдын эрүүл мэндэд буюу хохирогч Д-ийн эрүүл мэндэд хүндэвтэр хохирол учирсан тул энэхүү хохирлыг хариуцан арилгах үүрэг нь иргэний хариуцагчийн хувьд А-д хамааралтай гэж үзнэ.
Нөгөө талаас шүүгдэгч С буюу жолооч нь энэ гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутай нь тогтоогдсон тул гэмт хэргийн улмаас тээврийн хэрэгслийн өмчлөгчид буюу иргэний нэхэмжлэгч А-д учирсан хохирлыг нөхөн төлөх үүрэгтэй.
Өөрөөр хэлбэл дээрх тохиолдолд А-ын хувьд тээврийн хэрэгслийн ашиглалтаас үүсэх гэм хорыг хариуцан арилгах үүрэг нь бусдын амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд учирсан хохиролд хамаарах ба жолоочийн буруугаас А-ын тээврийн хэрэгсэлд буюу түүний өөрийнх нь эд хөрөнгөд учирсан хохирлыг тээврийн хэрэгслийн өмчлөгч, эзэмшигч гэдгээр А өөрөө хариуцах агуулга хуульд тусгагдаагүй.
Гагцхүү тээврийн хэрэгслийн өмчлөгч буюу А нь өөрийнх нь эд хөрөнгөд учирсан хохирлын хэмжээ нэмэгдэхэд буруутай нь тогтоогдсон нөхцөлд энэхүү хохирлын хэмжээг багасгах, мөн шүүгдэгч нь гэм хор учруулахад буруугүй болохоо нотолсон нөхцөлд гэм хор учруулснаас үүссэн хариуцлагаас чөлөөлөгдөх үндэслэлтэй.
Шүүгдэгч С нь осол гарсан шалтгаан нөхцөлийг тээврийн хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдлаас шалтгаалсан гэх боловч энэ нь хэрэгт цугларсан шинжээчийн дүгнэлтээр үгүйсгэгдэж, энэхүү нөхцөл байдал тогтоогдоогүйгээс хохирлын хэмжээ нэмэгдэхэд А-ын буруутай үйлдэл нөлөөлсөн гэж үзэх үндэслэлгүй.
Түүнээс шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдсан гомдолд дурдсанчлан иргэний хариуцагчаар татагдсан л бол гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол буюу тээврийн хэрэгслийн ашиглалтаас үүссэн бүх гэм хорыг хариуцах, үүнд тээврийн хэрэгслийн өмчлөгчийн өөрийн эд хөрөнгөд учирсан хохирол хамаарна гэсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй юм.
Энэ үндэслэлээр давж заалдах шатны шүүх шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б-ийн давж заалдсан гомдлыг хэрэгсэхгүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн.
Шийдвэрийг бүтнээр харах цахим холбоос: https://shuukh.mn/single_case/17011?daterange=2023-01-01%20-%202023-05-29&id=2&court_cat=2&bb=1

Тоймыг бэлтгэсэн: Дорноговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Н.Батчимэг